زمینهای کشاورزی بیخ تا بیخ مهمترین شهر ساسانیها پیش رفتهاند. برای رسیدن به اولین شهر دایرهای ایران، که گمنام مانده است، باید جاده خاکی که از میان مزارع کشاورزی میگذرد، طی کرد. شهر باستانی «گور» یا «اردشیر خوره» که به دستور اردشیر بابکان (پاپکان) بنیاد شد، در رهاترین و متروکترین وضعیت خود به سر میبرد. هرچند به تازگی برای مرمت و کاوش باستانشناسی این شهر باستانی پس از حدود ۲۰ سال وقفه تصمیمهایی گرفته شده است.
شهر گور (اردشیرخوره یا فیروزآباد قدیم)، نخستین پایتخت ساسانیان در شهرستان فیروزآباد، استان فارس واقع شده است. در منابع مکتوب معتبر قرون اولیه اسلامی آمده است «اردشیر این شهر را بر در آتشکده آذرفرنبغ به شکرانۀ پیروزی بر اردوان بنا کرد. بنا به روایت بسیاری از جغرافیدانان قرون اولیه اسلامی، این شهر، که فرمی دایرهای داشت و حصاری عظیم و خندقی عمیق و عریض آن را محصور کرده بود، در این دوران به شهر گور (جور) شهرت داشت؛ زیرا در میان کوههای اطرافش محصور و در مکانی گود و پست واقع شده بود.» سبک شهرسازی دایرهوار شعاعی که بانی آن اردشیر اول بود، یک نمونه استثنایی بود.
پرفسور دیتریش هوف، باستانشناسی آلمان از جمله باستانشناسانی بوده که شهر گور را کاوش کرده و به یافتههای ارزشمندی چون رصدخانه ساسانی را شناسایی کرده است. اکنون در این شهر باستانی به جز بقایای رصدخانه، یک میل ساسانی و تختنشین هم دیده میشود. باقیِ شهر همه متروک است و زیر خاک مانده. مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس نیز تایید میکند که اولین و آخرین کاوش باستانشناسی در شهر گور همان کاوش سال ۸۴ بوده است که پس از آن، سالیان سال به این محوطه باستانی پرداخته نشده و کاوشی صورت نگرفته بود.
به گزارش ایسنا، شهر گور یا اردشیر خوره ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است. در تیرماه ۱۳۹۷ نیز این شهر باستانی در قالب پرونده «منظر باستانی ساسانیان (محور ساسانی) در منطقه فیروزآباد استان فارس» به عنوان بیست و سومین اثر تاریخی کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شد. با این حال، مهمترین شهر ساسانیها نه شناخته شده است و نه به درستی معرفی میشود. جز اینها، زمینهای کشاورزی بیخ تا بیخ اولین شهر دایره ایران پیش آمدهاند. راه دسترسی به اردشیر خوره نیز از میان مزارع میگذرد، نشان دقیقی برای رسیدن نیست. تابلوهای معرفی نیز زیر آفتاب رنگ باخته و پوسیدهاند. گرد سالها کمتوجهی روی این شهر نشسته است.
Tuesday, 24 December , 2024